In de afgelopen jaren is het gebruik van e-sigaretten en vaping-apparaten enorm toegenomen, vooral onder jongeren en jongvolwassenen. De vape wordt door velen gezien als een gezonder alternatief voor roken. Maar is deze e-sigaret wel echt zo onschuldig? De stijgende populariteit leidt tot groeiende bezorgdheid onder medische professionals, waaronder longarts Michelle Steens en kinderarts Anneke van Boekholt van VieCuri Medisch Centrum. Zij benadrukken de risico’s en roepen op tot maatregelen om deze zorgwekkende trend aan te pakken.
Uit onderzoek blijkt dat één op de vijf Nederlandse jongeren van 12 tot en met 25 jaar in het afgelopen jaar wel eens een e-sigaret gebruikt heeft. Van de kinderen tussen 12 en 14 jaar zegt één op de tien elke maand een zogenoemde vape - die vaak voorzien is van een smaakje - te gebruiken. Tussen de 15 en 17 jaar gaat het om bijna een kwart. Een zorgelijke ontwikkeling, stellen medische professionals.
Maar omdat de vape relatief nieuw op de markt is, is het moeilijk om uitspraken te doen over langetermijneffecten, geeft Michelle Steens, longarts bij VieCuri aan. “Daar is meer onderzoek voor nodig. Wat we nu wel zien, is dat er met hoge concentraties nicotine wordt gewerkt en dat de vapes hierdoor een behoorlijk verslavende werking hebben.” Iets waar niet iedereen bij stilstaat. “Mensen weten vaak niet dat vapes schadelijke effecten hebben en verslavend werken”, legt Steens uit. “Het wordt gezien als iets onschuldigs, maar dat is het zeker niet.”
Zorgwekkend
Dat de langetermijneffecten nog niet goed duidelijk zijn, moet volgens kinderarts Anneke van Boekholt júíst zorgen opwekken. “Als er een nieuw geneesmiddel op de markt komt, moet er normaal ontzettend veel onderzoek gedaan worden voordat je dit voor mag schrijven, en al zeker voor kinderen”, geeft zij aan. “Een e-sigaret boordevol stoffen waarvan de effecten onbekend zijn én waarvan we weten dat er sowieso stoffen in zitten die kankerverwekkend kunnen zijn, kan blijkbaar zomaar op de markt gebracht worden. Bovendien zit het bomvol het verslavende stofje nicotine wat naast verslaving ook een negatieve invloed kan hebben op de zich ontwikkelende hersenen van kinderen. Dat is erg bijzonder, vind ik. Dat we nog niet alles weten, mag ons niet geruststellen.” Want veel van de effecten uiten zich pas, net als bij roken, op de lange termijn. “Je krijgt geen longkanker als je 15 bent, maar dat gebeurt ruim in je volwassen leven”, aldus Van Boekholt.
Marketing
Jongeren en tieners zijn bijzonder vatbaar voor de aantrekkingskracht van e-sigaretten. Een belangrijk aandeel van de populariteit van het vapen ligt volgens Steens bij de tabaksindustrie, die met de komst van de vape zijn zinnen gezet heeft op de jongere generatie. “Ik vind het schrikbarend om te lezen dat er een hele marketing achter zit vanuit deze industrie”, stelt zij. “Vooral voor jongeren worden de vapes aantrekkelijk gemaakt met felle kleuren en fruitsmaakjes, waarmee gesuggereerd wordt dat het iets onschuldigs is. Het moet niet kunnen dat dit aantrekkelijk wordt gemaakt.”
De grote nicotine die er in een vape zit, kan schadelijk zijn voor de hersenontwikkeling van jongeren. “Dit kan leiden tot gedragsproblemen en angstklachten”, legt Steens uit. Maar vooral de verslavende werking van deze stof, baart veel zorgen. “Als je jong begint met vapen, is de kans vele malen groter dat je later ‘gewone’ sigaretten gaat roken”, stelt Van Boekholt. “Doordat je jezelf op jonge leeftijd verslaafd maakt aan nicotine, is de kans heel groot dat je blijft roken. De e-sigaretten vormen zodoende eigenlijk een opstapje naar het normale roken.”
Verbod op vapes met smaakjes
Per 1 januari 2024 mogen vapes met een smaakje niet meer worden verkocht. Een belangrijke ontwikkeling, aldus Steens. “Het aantrekkelijke wordt er zo uitgehaald. De kans is groot dat jongeren dan minder snel beginnen met vapen.” Van Boekholt is het hiermee eens. “Maar dit geldt vooral voor de nieuwe generatie jongeren. Het verbod creëert een drempel om te beginnen met vapen.” Maar hoe zit dit dan met jongeren die het op dit moment al gebruiken? “Daarvoor komt dit verbod te laat”, zegt Van Boekholt. “Er is al een verslaving gecreëerd en een verbod op vapes kan er nu juist voor zorgen dat zijn hierdoor overstappen op de normale sigaret. Hun hersenen zijn al gewend aan de nicotine.”
Daarom is het van groot belang dat er meer ‘awareness’ wordt gecreëerd rondom het vapen. “Er moet meer voorlichting gegeven worden”, vindt Steens. “Speciale campagnes, lespakketten en voorlichtingen voor jongeren en ouders.” Want duidelijkheid over de gevaren van vapen ontbreekt momenteel, stelt Van Boekholt. “Ik merk in de spreekkamer dat zowel ouders als kinderen niet goed inzien wat de effecten van vapen zijn. Waar kinderen zich daar minder druk om maken, is het voor ouders wel heel belangrijk om een gepast advies te geven. Ze vinden het moeilijk om streng te zijn over iets waar ze niet veel van af weten.
Met een campagne moet ingezet worden op de potentiële schadelijkheid en de verslaving die jongeren creëren door te vapen. Ook moeten ouders zelf het goede voorbeeld geven. Sommige ouders gebruiken zelf een vape omdat ze het zien als een middel waardoor ze kunnen stoppen met roken, maar we neigen nu eigenlijk naar het tegenovergestelde: vapen zorgt er juist voor dat je gaat roken. Er ligt daar een groot risico.” De artsen wijzen op de website www.artsenslaanalarm Op die website krijgen ouders tips om het gesprek met hun kind over vapen aan de gaan. Ouders hebben immers, net als artsen, maar één doel en dat is kinderen beschermen en gezond houden.
Tekst: Floor Velthuizen
