De titel van dit stuk is een vraag waarin een dubbele uitdaging schuilt. Werkt de mens echt vrijwillig, of is ons Panum Nostrum, ons ‘dagelijks brood’, de diepere reden dat de mens het zich niet kan permitteren de hele dag onder een boom te luieren. Zeker, de mens leeft niet om alleen maar te werken, maar een menselijk leven zonder werken heeft niet veel kans te slagen. En vrijwilligerswerk? Wel, dat is een speciaal thema dat nu even aandacht verdient.
Nederland behoort tot de ontwikkelde westerse landen waar het woord ‘vrijwilligerswerk’ een positieve status verdient. Volgens gegevens van het CBS is bijna de helft van de actieve bevolking betrokken bij vrijwilligerswerk. Wat is volgens bestaande criteria de essentie van vrijwilligerswerk? Het gaat om ‘werk dat iemand onbetaald en onverplicht doet voor anderen of voor de samenleving’.
Vrijwilligerswerk past bij een broederlijke, solidaire, altruïstische leefwijze. Volgens de antropologie (menskunde) bezit de mens een aangeboren portie onbaatzuchtigheid die ervoor zorgt dat zelfs de meest egoïstische persoonlijkheid toch ook soms medelevend gedrag kan uiten. Maar is vrijwillig dan geheel zonder eigenbelang? Nee, het draagt wel degelijk bij aan eigenwaarde. Iets goeds doen levert voldoening op en vaak ook persoonlijke groei.
Betaald werk en vrijwilligerswerk zijn met elkaar verbonden als drijvende kracht binnen de Nederlandse samenleving. Zonder deze teamgeest zou veel in elkaar storten. Wie een duik neemt in het wereldwijde web en googelt op werk en vrijwilligerswerk, komt al snel uit bij honderden instanties die oproepen tot meedoen aan betaalde en onbetaalde taken. ‘Doe mee’ is zo een populaire claim geworden.
Laat ik tot slot deze column eens afsluiten met een bijzondere suggestie: vergeet vooral niet de lokale culturele instanties in Horst aan de Maas zoals musea sport- en muziekverenigingen, zorggroepen en inloophuizen. Participatie was nog nooit zo hard nodig, zo dichtbij nodig ook.
Theo Kerstjens
