Er wordt dikwijls beweerd dat de mens een kuddedier is. De manier waarop wij communiceren bevestigt die uitspraak. Zijn wij dan ook in dat opzicht, net zoals in vele andere instinctieve aspecten, behoorlijk dierlijk? Het gezegde ‘na-apen’ is natuurlijk ook niet zomaar ontstaan. Is het een goede eigenschap, dat na-apen, het ‘imiteren’?
In ons dagelijkse leven worden we constant door beelden beïnvloed. Deze kunnen zich ontwikkelen tot voorbeelden, zowel in positieve als in negatieve zin. Wat positief of negatief is, laat ik nu even in het midden. Neemt niet weg dat mensen individueel, maar ook collectief, beïnvloed worden door voorbeelden en dat dit een aanzienlijk gedeelte van hun gewoontes en gedrag bepaalt.
We zijn voorbestemd om ‘soort-zoekt-soort’ te zijn. Het kudde-instinct, het soort-bij-soort-gevoel, biedt ons houvast, richting en een zekere mate van bescherming. Het bepaalt ook onze bewuste of onbewuste identiteit. De mens is niet geboren om alleen te zijn en ook niet om slechts één exclusief gedragspatroon te hebben en te uiten. Variëteit hoort bij de natuur waar we deel van uitmaken, maar de enorme verschillen leiden praktisch gezien weer tot groepsgedrag. We voelen ons geroepen om bij een bepaalde groep te horen. Zelfs de meest extreme individu landt uiteindelijk toch weer in een groep, waardoor hij in feite een gedeelte van zijn eigen ‘zijn’ opgeeft om erbij te horen. In principe zijn we zo allemaal leden van grote of kleine groepen; al dan niet officiële kuddes, van religieuze, politieke, artistieke of welke andere aard dan ook. Wie denkt dat hij geen ‘soort-zoekt-soort’-mens is, mag zich afvragen of hij dan niet onnodig eenzaam is, of nog erger, voorbestemd is om nog eenzamer te worden. Er is altijd wel iemand waarmee een mens zich kan identificeren, die een soortgenoot zou kunnen zijn. Mensen hebben mensen nodig. Stel je eens het geluk van Robinson Crusoe voor toen hij, na een schipbreuk, op een vermeend onbewoond exotisch eiland lotgenoot ‘Vrijdag’ ontmoette. Een voltreffer van soort-vindt-soort.
Theo Kerstjens
