Onlangs kwam het boek ‘Onderhuidse verhalen’ uit, een essaybundel van verschillende denkers. Lotte Spreeuwenberg (31), wonend in Horst maar geboren en opgegroeid in Melderslo, is hoofdauteur van deze bundel. Om antwoord te geven op de vraag: ‘wat kunnen we leren van onze geschiedenis?’, onderzocht ze hoe het voor haar grootmoeders moest zijn geweest om op te groeien als jonge vrouwen in Melderslo. ‘Onderhuidse verhalen’ gaat over een onvertelde geschiedenis van vrouwen, de ‘gewone’ mens en het leven op het platteland.
Al langere tijd wilde Lotte, werkzaam als onderzoeker en docent feministische filosofie op de Universiteit Antwerpen, zich verdiepen in haar eigen geschiedenis. “Ik wist hier heel weinig van”, legt ze uit. “Op mijn werk merkte ik dat ik een heel andere achtergrond had dan veel anderen. Het leek me belangrijk om dit te onderzoeken. Om je eigen identiteit te ontwikkelen is het belangrijk om te weten waar je vandaan komt.”
Een essaywedstrijd gaf Lotte aanleiding dit onderwerp verder uit te diepen. “Ik voel me nog altijd verbonden met Melderslo, ook al woon ik er niet meer. Mijn oma’s zijn allebei overleden en ik vroeg me al een tijd af hoe het leven er voor hen uitzag toen ze mijn leeftijd hadden.” Omdat Lotte deze vraag niet meer aan haar oma’s kon stellen, besloot ze op andere manieren op zoek te gaan naar het antwoord. “Ik heb geprobeerd mijn onderzoek persoonlijk te maken”, geeft ze aan. “Eerst ben ik op zoek gegaan naar documenten die mijn familie zelf had. Mijn ouders hadden nog fotoboeken, paspoorten, trouwboekjes en noem maar op.” Daarnaast sprak Lotte met vrijwilligers van lokale instanties zoals De Locht en De Kantfabriek. “In Melderslo is een documentatiecentrum in de kelder van de kerk en daar wordt alles bijgehouden over Melderslo. Dat is echt geweldig en daar heb ik heel veel van geleerd.” Verder interviewde Lotte de zus van haar oma, om meer inzicht te krijgen in hoe het leven in Melderslo vroeger was voor haar.
Overwinning
In haar essay stelt Lotte dat we niet heel veel van deze geschiedenis kunnen leren als verhalen maar heel selectief worden opgeschreven. “De verhalen van mijn oma’s zijn nooit echt opgeschreven”, legt ze uit. “Ik kon weinig algemene passages vinden over hoe het leven voor vrouwen was. Je moet echt op zoek naar mensen die je nog dingen kunnen vertellen en bewaarde documenten van die vrouwen zelf.” Verhalen over vrouwen zijn volgens Lotte bijna niet terug te vinden en als dit al het geval is, zijn deze vaak vanuit mannelijk perspectief geschreven. “Ook over arme mensen en plattelandsgronden is weinig terug te vinden”, geeft Lotte aan. Daarom ook de titel ‘Onderhuidse Verhalen’. “Er was heel weinig plaats voor de emoties en verhalen van vrouwen. Deze kwamen niet naar buiten, maar waren er wel, vandaar dat ik ze ‘onderhuids’ noem.” Dat Lotte met haar essay dan toch een stem geeft aan haar oma’s, vindt ze ontzettend bijzonder. “Ik weet dat het een superklein gedeelte is van deze hele generatie vrouwen, maar toch voelt dit als een soort overwinning op die gaten in de geschiedenis. Ik hoop dat het iets kan betekenen voor die generatie vrouwen, maar ook iedereen die zich ermee verwant voelt.”
Ondanks dat Lotte ziet dat de positie van de hedendaagse vrouw verbeterd is ten opzichte van vroeger, zijn we er nog niet volgens haar. “Mensen houden nog steeds op een bepaalde manier vast aan een genderrolverdeling”, legt ze uit. “Je zou de vrijheid moeten hebben om een keuze daarin te hebben. Mijn oma’s hadden in heel veel zaken geen keuze waarin ik nu wel een keuze heb. Dat is heel goed, maar ondanks dat ik bepaalde keuzes heb, wordt daar wel anders op gereageerd als ik die keuzes maak, dan wanneer een man diezelfde keuzes maakt. Vrouwen ervaren best veel vijandigheid als ze buiten een bepaalde genderrol stappen. Voor mannen geldt dit net zo: als zij zich niet volgens een bepaald idee van mannelijkheid gedragen, dan wordt er meteen ‘homo’ geroepen. Er zijn veel stappen gemaakt, maar we zijn er nog niet.” Daarom vindt Lotte het van belang dat de verhalen van haar oma’s verteld worden. “Als die verhalen niet gedeeld worden, hebben we ook niet altijd door dat die verschillen er nog altijd zijn.”
Ook op persoonlijk gebied maakte Lottes zoektocht veel indruk op haar. “Ik heb heel veel geleerd over mijn eigen identiteit”, geeft ze aan. “Vooral op het gebied van sociaaleconomische verschillen. Deze hele streek was veel armer dan de steden of het westen. Dat heeft me geleerd dat bepaalde ontwikkelingen die we op school hebben geleerd over de geschiedenis, hier pas tientallen jaren later plaatsgevonden hebben. Er is een groot verschil tussen de verhalen die we geleerd krijgen en onze eigen achtergrond en realiteit.” Haar onderzoek heeft Lotte dan ook veel gebracht. “Ik weet nu beter waar ik vandaan kom.” Dat heeft ertoe geleid dat Lotte nog lang niet klaar is met haar research. “De lokale geschiedenis is iets waar ik nog veel meer over wil leren. Voor iedereen die vooruit wil kijken, is het ook zeker van belang om achterom te kijken.”
